Projenin Amacı ve Önemi
Dünya’daki 28 bal arısı ırkından Kafkas, Orta Anadolu, Muğla, Suriye ve İran olmak üzere beş adedinin Türkiye’de olması verimlilik açısından önemli bir fırsattır.
Ancak son 50 yıldır yapılan gezginci arıcılık, arı ticareti, yanlış ana arı üretimi ve yanlış bölgelere pazarlanması ile bu doğal ırklar birbirleri ile ileri derecede melezlenmişlerdir. İleri derecede melez kolonilerin; ilkbahar gelişme hızları düşmüş, hırçınlıkları artmış, çok oğul verir olmuşlar, hastalıklara karşı dayanıksız hale gelmişler ve en önemlisi bal verimleri artırılamamaktadır.
Nitekim Türkiye’de koloni bal verimi 15 kg. ile 22 kg. olan Dünya ortalamasının da altındadır.
Türkiye’deki beş arı ırkından sadece Kafkas arısı tanımlanmış, korunmakta ve tescil edilmiştir.
Bu projenin amacı Orta Anadolu Bal Arısı ırkını, tanımlamak, korumak, tescilini sağlamak ve üreticinin kullanımına sunmaktır.
Gerçekleşen Çalışmalar:
Orta Anadolu Bal Arısının orijinalleri bulunmuştur.
Her orijinal grubun üç generasyon morfometrik değerlendirmesi yapılmış, üçüncü nesilleri ile ilk nesillerinin değişmemiş, yani melezlenmemiş oldukları görülmüştür.
Orta Anadolu Bal Arısı saflarının damızlık değeri olduğu görülmüştür.
Üç orijinal grup Kızılcahamam Kırkırca Köyü Kaplanderesi izole alanında korunmaktadır. Kaplanderesi izole alanında her orijinal grup birbirleri ile karıştırılmadan suni tohumlama ile döllenmektedir.
Ayrıca Güdül Akçakese Köyü Sancak mevkii ve Kızılcahamam Hıdırlar Köyü Çatakderesi izole alanlarında Ana Orta Anadolu x Baba Kafkas melezi ana arılar üretilip arıcılara servis edilmektedir.
Materyal Metot
Arılıklar ve Altyapı:
Kızılcahamam Kırkırca Köyü Kaplanderesi vadisi için Orman ve Su işleri Bakanlığı ile protokol yapılmış ve izole alan olarak kullanılmaktadır. Arılık tel çitle korunmaktadır. 50 m2 prefabrik bina ve bir o kadar sundurma alanı işlik, laboratuvar ve ofis olarak kullanılmaktadır. 6 kişilik konteyner, yatakhane ve çadırlar bulunmaktadır. 5 KVA lık güneş enerji sistemi kurulmuştur. Kırkırca Köyü’nden arılığa ulaşım sağlamak için 5 km. yol yapılmıştır. Proje sürecinde ANG Vakfının 533.365 TL katkısı olmuştur.
1.Nesil: 2012 yılında Sakarya Nehri havzasında gezginci arıcıların gelmediği, geleneksel sepet kovanla çalışan arılıklar bulunmuştur. Bu arılıklar Beypazarı Oymaağaç, Kapullu, Kargı ve Güdül Taşören köylerindedir. Her arılıktan 10’ar adet koloni satın alınmıştır.
2.Nesil: 2013 yılında 1. nesil kolonilerden 182 adet ana arı üretilmiş ve her orjinin ana arıları alındıkları arılıklarda döllendirilmiştir.
3.Nesil: 2014 yılında 2. nesil kolonilerden suni tohumlama ile döllenmiş 92 adet ana arı üretilmiştir.
Metot
Morfometrik ölçümler için; 1. Nesil: Orijinal 25 koloniden, 2. Nesil: 40 koloniden, 3. Nesil suni tohumlanmış 40 koloniden 10’ar adet işçi arı örnekleri ölçülmüştür.
Üçüncü neslin Fizyolojik, Morfolojik, Mikrosatelit ve Mitokondri DNA COI-COII ve CytB gen bölgesi dizisi değerlendirilmiştir.
Arıcılık uygulamalarında; koloni kondisyon kayıt sistemi, ana arı üretim tekniği, üretimdeki doğal döllenme şartları, suni dölleme tekniği, ilkbahar gelişme hızının ölçülmesi, hırçınlık testleri, oğul eğilimi, kışlama yeteneği ve bal verimi tespitlerinde BEEBOOK kitabındaki arıcılık teknikleri uygulanmıştır.
Orta Anadolu Kolonilerinde Kış Kaybı
2012-2013 kışına ortalama arılı çerçevesi 3-4 olan 175 koloni ile girilip, 2013 ilkbaharına 167 koloni ile çıkılmıştır. Kayıp sadece 8 koloni olup, kış kaybı %4,57 olarak hesaplanmıştır. 2013-2014 kışına ortalama arılı çerçevesi 3-4 olan 182 koloni ile girilmiş, 2014 ilkbaharına 160 koloni ile çıkılmıştır. Fiili kayıp 12 olup, kış kaybı %12.08’dir. Bu yıl kış ayları çok sert geçmiştir. 2014-2015 kışına 149 koloni ile girilmiş, 2015 ilkbaharına 143 koloni ile çıkılmıştır. Fiili kayıp 6 koloni olup kış kaybı %4.02 olmuştur.
Tüm yıllar kış kaybı ortalaması %6.7 olmuştur.
Orta Anadolu Arılarındaki Oğul Verme Eğilimi
Mayıs ve Haziran aylarında suni tohumlanmış ana arı ihtiva eden 46 kolonide periyodik koloni kondisyon tespitleri 10 günde bir yapılmıştır. Bu kontrollerde 8 adet kolonide kapalı veya açık ana arı gözü belirlenmiştir.
Orta Anadolu Arısı için %18’lik oğul eğilimi hesaplanmıştır.
Orta Anadolu Arılarında Hırçınlık
Testler top sallayarak aynı gün aynı şartlarda her gruptan 10’ar koloniye yapılmıştır. Anadolu kolonilerinde ortalama 37.6, hibrit kolonilerde ortalama 17 ve Kafkas kolonilerinde ortalama 9.1 sokma gözlenmiştir.
Hırçınlık en az Kafkas olmak üzere Hibrit ve Anadolu’ya doğru artış göstermiştir.
Yaygın Etki/Katma Değer
2015 yılında
Kırkırca Kaplanderesi izole arılığında 500 adet Orta Anadolu Ana Arısı üretilerek doğal döllendirilmiş ve deneme amacı ile arıcılara servis edilmiştir.
Güdül Akcakese köyünde Posof ekotipi Ana arısı olan 200 kolonilik izole bir arılık kurulmuş üretilen 1000 adet Orta Anadolu Ana arıları bu arılıkta döllendirilmiştir
Aynı arılık 15 Haziranda Kızılcahamam Çatakderesi izole arılığına taşınarak 1500 adet Ana arıda burada döllendirilmiştir.
2016 yılında
Kaplanderesi arılığı suni tohumlanmış ana arılı 300 koloniye çıkarılmıştır.
1000 adet Orta Anadolu Ana arı üretilerek bu arılıkta döllendirilmiş ve deneme amaçlı arıcılara servis edilmiştir. Bu Ana arılar izlenmektedir.
Güdül Akçakese köyünde ki izole Kafkas arılığı 300 koloniye çıkarılmıştır.
Bu arılıkta 2000 adet Orta Anadolu ana arısı döllendirilmiştir.
Aynı arılık 15 Haziran’da Kızılcahamam Hıdırlar Köyü Çatak Deresi izole alanına taşınarak 2000 Ana arıda bu arılıkta döllendirilmiştir.
İlerleyen yıllarda bu arılıklar büyütülecek ve Ana arı üretimleri her yıl %50 artırılacaktır.
Katma Değer
Saf Orta Anadolu Ana arısını kullanan arıcılar tüm Orta Anadoluda kendi melezlerini üretebileceklerdir.
2016 yılında servis edilen ana arılar ortalama kovan başına 10 kg bal artışından 5.000*10=50.000 kg bal artışı sağlayacaklardır.
Bu artan üretimin parasal değeri 500.000 TL’dir
